11 ağustos 2022 slovacko fenerbahçe maçında ilk 11'de sahaya çıkacak oyuncumuz. Umarım kafada kalacak bir performans gösterir yoksa JJ pek şans vermeyecek gibi.

Nedir, ne değildir, biraz açmamız gerektiğini düşündüğüm kavram.

Esasında burası bir sözlük olsa da sonuçta spor sözlüğü ve öyle über tanımlara gerek yok. Yani bir sporcunun başlığının altında "x eylemini gerçekleştiren sporcu." Gibi bir giriş yapılması tabii ki daha güzel olacaktır fakat "şuna şuna dikkat etmesi gerektiğini düşünmekteyim" şeklinde bir giriş de yasak değil. tabii ki mümkün olduğunca ilki tercih edilmeli. Fakat Bazen tanımı ilki gibi yapmak zor olabiliyor, ikincisinin tercih edilmesi de doğal oluyor haliyle.

Bir de bir entry tanım içermese bile bkz, alıntı, görsel, video veya link içeriyorsa o entry formata uyar. (*)

İkinci husus ise "zaman" hususu. Yani bir oyuncu, td, başkan vb hakkında yorum yaparken hangi maç olduğu da gbkz, ybkz (*) aracılığıyla belirtilmeli. Bunun sebebi ise bu entry'lerin aylar, yıllar sonra dönülüp okunduğunda bir anlam ifade etmesi gerekliliği. Neticede burası bir sözlük. Maalesef bu kural biraz zor uygulanıyor çünkü maçı gbkz içine alıp belirtmeye insan üşenebiliyor. Bunun için "bugün (7.01.2020 fb alanya) iyi performans gösterdi." Şeklinde de belirtilebilir. Hem kısa hem de üşenmez kimse.

Ve son olarak, cümlenin sonuna da mutlaka nokta koyulmalı :( formatla ne alakası var peki bunun? Hiç alakası yok. Sadece hatırlatma xd.

Kurallara mümkün olduğunca uyulan sözlük, çok daha iyi bir yer olacaktır. (bkz: kamu spotu)

Her sene birilerini göndermeye çalışıyoruz bu senede 10 kişi kalmış listede :d

Bu sezonki çöp transfer kontenjanını erkenden dolduran takımımız. Daha as oyuncu almadan king,mor,bruma,gustavo,çukur ve lincoln gibi gereksiz transferlere 12 milyon bayıldılar. Bakın bu çöp paket maaşlarla külfeti tam 20 milyon euro ve kadro geriye gitti. Lincoln'ün mevkisinde tam 4 oyuncu oynuyor amk. Bırak kadroyu güçlendirmeyi 12 milyon euro bonservis harcayarak hem kadroyu çöpleştirdiler hem de sayı arttığı için kaos olacak. Gsli birine ver takımı aha böyle bir şey yapardı o da.

Bu paranın hiçbir geri dönüşü olmayacak çünkü bunlar düşüşte ve kimsenin istemediği oyunculardı 12 milyona bir forvet çeksen o ön elemeyi geçip kulübün kasasını zaten dolduracaktın ama yine aynı hatalar bıktırdı artık seneye bunları nasıl göndereceğiz ya da maaşını ödeyip kiralayacağız diye düşünürüz.

sanırım an itibariyle 56 eksi ile en çok eksilenen yazarı olduğum sözlük.(*) lspd kontrolünün ardından bunu söyleyebiliyorum.

zaten arkadaş ortamlarımda da kemirgen, tat kaçırıcı ve sivri dilli şeyler söylemeyi, hemen her şeyi siyasete çekip steril ortağı tarumar etmeyi huy bellediğim için hoşuma gitti bu durumun sözlükte de bir yansımasının olması.(*)

çoğumuz fener'in(*)(*) iyiliğini istiyor tabii. bu yoldaki tezler farklı yalnızca.

Edit: , 'in Tami tamina 200 eksisi oldugunu söyledi.(*) ama sanırım kendisi için bir seri eksileme mevcut.

üst edit: bu başlıkta biyoloji,tarih,fizik, coğrafya gibi konularda öğrendiğiniz ilgi çekici bilgileri yazabilirsiniz.
bu entry eski çağ tarihinin tarafımca çıkarılmış kısa ve yüzeysel bir özeti olup belirli aralıklarla güncellenecektir.bu yazı karakter sınırına takıldığı için iki entry olarak girilecektir.söz konusu özetin kaynağı ise dr ismail baytak’ın notlarıdır.

Eski çağ
Jeolojik zamanlar

1. zaman / paleozoyik (570-525 milyon yıl)
2. zaman / mesozoyik (225-65 milyon yıl)
3. zaman / senozoyik (65-1.6 milyon yıl)
• paleosen, eoesen, oligosen, miyosen, pliyosen (ilk insan)
4. zaman / kuvatermer (1.6 milyon – günümüz)
• pleistosen (1.6 milyon – 10 bininci yıl)
~ alt, orta ve üst pleistosen
~ holosen (10 bininci yıl – günümüz)

Anadolu ve mezopotamya’nın tarih öncesi dönemleri

a) Taş devri

1) Paleolitik (yontma) taş (2.500.000 – 10.000)

a) Alt paleolitik (2.500.000 – 110.000)
• göçebe, soğuk iklim, çakıl taşlarından aletler, klan aile,
• çaytaşlarından aletler ve acheul kültürü
• bu dönemin insan türleri habilis ve sonra da erectus’dur:
- homo habilis: “becerikli insan” anlamına gelir.taş aletler yaptılar.
- homo erectus: ayakta duruyorlardı, ateşi kontrol ettiler ve grup avcılığı tekniğini uyguladılar.

b) Orta paleolitik (110.000 – 40.000)
• würm buzul çağı başında
• çok işlevli baltaların yerini özel aletler aldı, aletler yongalamayla düzeltildi
• ahşap işçiliği, soyut düşünme ve ahiret inancı başladı
• bu dönemin insan türleri neandertal ve sonra da saphiens’dir:
- neandertal: düşünsel ve el becerileri gelişmiş
- saphiens: günümüzdekilerin ataları

c) Üst paleolitik (40.000 – 10.000)
• tahta ve kemikler de işlendi
• balıkçılık, barınaklar, göz – beyin uyumu
• amerika ve avustralya’ya geçişler ve ırkların oluşması

! ateş bulundu
! genç buzul çağının bitmesiyle dönem bitti
! holosen çağı başladı ve avrupa’daki paleolitik kültür yok oldu, iklim günümüze benzer oldu

Paleolitik sanat
• mağara resimleri, önce kenar çizgileri taşa oyularak, sonra da araları renklendirilerek yapıldı.renklendirme; odun kömürü, manganez toprağı ve kırmızı tebeşir gibi maddelerin ezilmesi ve su ile karıştırılması ile elde edilen bir boya ile yapılıyordu. Boyalar ise ya parmakla, ya kıldan veya tüyden fırça ile, ya da çomaklarla sürülüyordu.

 Anadolu’da bu dönemin izleri antalya’daki beldibi / belbaşı mağarası ve hatay’daki üçağızlı mağarasında görülür.

2) Mezolitik (orta) taş (10.000 – 9.000)

• yarı göçebe yarı yerleşik hayat ve yeni yaşam düzeni
• ok ve yay icat edildi
• mikrolit sanayi başladı, kompozit aletler yapıldı
• besin çeşiti arttı
 Anadolu’da bu dönemin izleri antalya’da ökünizi ve belbaşı mağaralarında görülür.

3) Neolitik (cilalı) taş (9.000 – 8.500/5.400)

• tarım ve yerleşik düzen, bitişik evler
• köpek,koyun,keçi ve sığır evcilleştirildi
• seramik sanatı, dokumacılık ve ölü gömme geleneği başladı
• obsidyen (volkan camından yapılan aletler), mülkiyet kavramı, kanunlar ve tekerlek ortaya çıktı

- Çanak çömleksiz dönem (mö 10-7 bin)
~ yarı yerleşik hayat ve yarı tarımsal beslenme, köy kavramı, kerpiç kaplar, mekan içi ölü gömme, kuzey-güney kültürel akışı
~ çayönü bu dönemin merkezi

- Çanak çömlekli dönem (mö 7-5.500 bin)
~ tarım sistemi yerleşti, pişirilmiş kilden kap-kacak, mekan dışı ölü gömme
~ ege’den avrupa’ya göçler yaşandı, doğu-batı kültürel alışverişi
~ başta yuvarlak, sonradan ise dörtgen mimari ortaya çıktı
~ çatalhöyük bu dönemin merkezi

 Batman’daki hallan çemi, urfa’daki göbeklitepe, diyarbakır’daki çayönü, orta anadolu’daki aşıklı höyük bu dönem merkezleridir.

b) Maden devri

1) Kalkolitik (bakır) çağı (mö 5.500-3000)

• gelişmiş köyler, bakırdan aletler, saban ve sulu tarım, organize ve uzman iş gücü
• ticaret yolları, artı ürün, sosyal sınıflar, tapınak ekonomisi, gerçek savaşlar başladı

a) Erken dönem (halaf) : geniş avlulu mimari ve sokaklar, açık zemin üzerine kırmızı desenli çömlek

b) Orta dönem (obeyd) : seri üretim bezemesiz kaplar, kolonizasyon, organize ticaret, mülkiyet kavramı göstergesi mühürler ortaya çıktı


c) Geç dönem (uruk) : maden ocakları açıldı, altın ve gümüş keşfedildi, çömlekçi çarkı, silindir mühürler, yönetim ve ticarette kurallar oluştu, önemli olaylar tabletlere yazıldı.merkezler: yarımburgaz, tülintepe, değirmentepe, yümüktepe

- Anadolu platosu’nda
~ güvenlik endişesi var, hayvansal ürünler önemli
~ güvercin kayası merkez
- Doğu ve güneydoğu anadolu’da
~ mezopotamya ile etkileşim, zengin su kaynakları ve şehirler, artı ürün
~ sırasıyla halaf,obeyd ve uruk kültürleri oluştu
~ sona doğru kentler dini ve idari yönetime sahip, seçkin sınıf var
~ malatya arslantepe merkez

! halaf kültürü: yuvarlak mimari, harika obsidiyen aletler, renkli çömlekler..

2) Tunç/bronz çağı (mö 3.200/3000 – 1.275/1.200)

a) İlk tunç çağı (mö 3000-2000)

• yazının icadı, bakır-kalay karışımından tunç alet, uruk kültürü yok oldu, g.doğu anadolu – kafkasya arasında etkileşim
• idol adındaki heykelcikler yaygınlaştı, elektrum gibi altın ve gümüş alaşımları yapıldı, çömlekçi çarkı yaygınlaştı
• sümer,elam, akad ve mısır uygarlıkları, yerel yönetimler, surlarla çevrili şehirler, mezopotamya’da büyük kent ve krallıklar varken doğu anadolu’da yok
• erken tunç’da batı anadolu: yönetici sınıf, megaron yapılar, mezopotamya’ya göre az gelişmiş, orta anadolu’da mekan içi iken batıda mekan dışı ölü gömme, erken tunç’da anadaolu’da 4 kültür bölgesi var:

- D.anadolu kültür bölgesi (kirbet,karaz) : yüzeyi açkılanmış siyah-kırmızı renkli bezemeli çanak çömlek, bitişik kerpiç evler, at nalı şeklinde ocaklar.merkezler: malatya – aslantepe, elazığ – tepecik, erzurum – pulur höyük, van – dilkaya

- Orta ve batı anadolu kültür bölgesi : mimaride mezopotamya etkisi, megaron adında girişi dar dikdörtgen yapılar, askos adlı kaplar, depas adlı kupalar.merkezler: çanakkale – troia, çorum – alacahöyük,


- Trakya kültür bölgesi : genellikle çoban kültürü, balkanlar ile etkileşim

B ) orta tunç çağı (mö 2000-1500)

• ikinci bin yılın başında anadolu bazı beyliklere bölündü.yabancılara ayrılan “karum” adındaki semtlerde ise mezopotamya göçmeni asurlu tacirler yaşıyorlardı.anadolu ile mezopotamya arasında kurulan sıkı ticari ilişkiler, bu toprakların kültür tarihinde önemli gelişmelere yol açtı.bu döneme asur koloniler çağı denir.
• ikinci bin yılda kurulan asurlar ticaret için geldikleri anadolu’a beraberlerinde çivi yazısını getirdi.asurların en önemli ticaret kolonisi kültepe – kaniş’dedir.kaniş’de bulunan 20.000 tabletlik raporlar bu dönemi aydınlatır.
• ikinci bin yılda anadolu’da hitit devleti kuruldu.hititlerin en güçlü liderleri olan ı.hattuşili ve ı. Murşili’nin güneye yöneldi ve böylece hitit medeniyeti daha gelişmiş olan mezopotamya medeniyetinin etkisine girdi.400 yıl sonra hititler çöküşe girerken güneydoğuda mitanni krallığı kuruldu.

a) Mezopotamya uygarlıkları

• sümer,akad,babil,asur,elam ve kassit uygarlıkları
• elverişli iklim, verimli topraklar, ırmaklar ve göç yollarının bulunması bu bölgenin olumlu özellikleridir.
• bu bölgede dayanaklı yapı malzemesi olmadığından, eserler günümüze gelmedi
• genellikle site (kent) şeklinde teşkilatlandı.
• çok tanrılı din, tarıma dayalı üretim, teokratik yönetim (tamamen teokratik: mısır, yarı teokratik: mezopotamya)
• mezopotamya, güneyde basra körfezi, doğuda zağros dağları, kuzeyde toros dağları, batıda suriye çölü arasındadır.
• dicle nehri, sümerce “idigna”, akadça “ idiglat”, yunanca “tigris”, farsça “ tigra”, elamca “tigira”, ibranice “hiddekel”, süryanice “diklat”
- Fırat nehri, sümerce “buranun”, akadça “ purattu”, yunanca “euphrates”, farsça “ ufratu” adlandırılır.

a) Sümer uygarlığı

• sümer uygarlığı’nın kökeninde obeid adında neolitik bir kültür var.

Obeid dönemi 5500-3500
Uruk dönemi 3500-3100
Cemdet nasr dönemi 3100-2900
Erken hanedanlar dönemi 2900-2350
Akad (agade) 2500-2100
Ur sülalesi dönemi 2300
Lagaş sülalesi dönemi 2100-2350
Gutiler 2100-2030
Martu-amurru 1950
İsin-larsa krallar dönemi 1950-1750
Kassitler(dağ kavimleri) 1450-1160
Eski asur dönemi 1400-627
Yeni babil devleti 626-539

1) Obeid dönemi (5500-3500)
• devletler, mezopotamya’nın güneyinde bağımsız siteler şeklinde ortaya çıktı sonra zamanla bir sitenin güçlenerek diğerleri üzerinde egemenlik kurması üzerine imparatorluklar oluştu.
• tarım ve hayvancılık yapan ilk toplum

2) Uruk dönemi (3.500-3.100)
• yazının icadı, ilk yerleşik toplum, ilk siyasi örgütlenme
• uruk kenti, “varak” adıyla bugün bağdat-basra demiryolu üzerinde bulunur.eski ahit’deki adı “erek” tir.
• buradaki kazılarda 18 kültür tabakası bulundu.

3) Cemdet nasr dönemi (3.100-2.900)
• dağınık yerleşmeler yerine nehir kıyılarında birleşik toplum
• yazının kullanımı yaygınlaştı
• toplumsal tabakalaşma ilk hiyerarşik sınıflı yapı
• uruk ile çağdaş olmasına rağmen farklı bir çanak-çömlek kültürü var.elle yapılmış,kaba hamurlu, tek ve çok renkli çömleklerde açkılanmış bir yüzey üzerine kırmızıve siyah boya bezekler yapılmaktadır. İran’da tepe silk ve tepe hisar’da görülmektedir.

~ uruk vazosu : bağdat müzesi’nde yer almaktaydı
~ silindir mühürler : bu dönemin taş oyma işçiliğini en iyi şekilde yansıtabilmektedir.
~ sanat değeri yanında o dönemin sosyal yaşantısını da ~ yansıtan tasvirlere yer verir.
~ ziraat, hayvancılık, kent yaşamını yansıtan resimlere yer verildi
~ mimari: dinsel karakterdedir. Beyaz mabed 22x18 m.

4) Erken hanedanlar dönemi (2900 – 2350)

• sümerlerin en uzun dönemidir.bu dönem 3’e ayrılır.
• birbirinden bağımsız bir çok şehir devleti kuruldu.
• bu döneme ışık tutan, kral listeleri’dir.bu listelerde bu dönem “tufandan önce” ve “tufandan sonra” olarak ikiye ayrılır.
• tufandan sonra, kurumsallaşmış ilk kral ortaya çıktı
• mimaride içbükey tuğlalar, kabartmalı adak taşları, menekşe renkli çanak çömlek, silindir mühürlerde “brocede” üslubu

5) Mitik (karanlık) dönem

• sümerlilere göre mezopotamya tarihi:
Yaratılıştan sonra
Tufandan önce (mitik dönem) 456.000 yıl
Kargaşa kaos dönemi 259.200 yıl ( ön krallar dönemi)
Tufan ve tufandan sonraki dönemler

6) Kiş krallığı

• sümer listelerine göre tufandan sonra krallık kiş’e verildi
• listelerde geçen 23 kralın adları 17’e kadar sümerce, 17-21 arası samicedir.
• kral mebaragesi ve oğlu agga, uruk’un 5. Kralı gılgamış ile savaşır.savaşı gılmamış kazanır ve kiş, uruk’un egemenliğine girer.

7) 1. Uruk dönemi

• uruk’un 4. Kralı çoban dumuzi’dir.dumuzi, gılgamış destanı’nda tanrıça iştar’ın aşığı olarak geçer
• gılgamış’ın olu urlugula zamanında kiş kralı messilim, uruk’u egemenlik altına aldı

8) 2. Messilim dönemi

•yazıtlarda messilim’den şöyle söz edilir. Umma ve lagaş arasındaki sınır uyuşmazlığını iple
Ölçerek çözüme kavuşturdu.
• silindir mühürlerde yeni bir üslup “arkaik sümer sanatı” oluştu.

9) 3. Erken sülaleler dönemi

• sınırlar kuzeyde diala nehri, batıda orta fırat….
• kral nippur, bütün sümer – keger ülkesini fethetti
• kalam kültürü hakimdir.

10) 1. Ur sülalesi dönemi (2490-2350)

• sümer arkaik çağı olarak da bilinir.
• bu dönem 171 yıllık hükümranlıkları olan 4 hükümdara yer verilir.

11) 2. Uruk sülalesi dönemi (2490-2350)

• uruk kralı lugal kinişhedudu, lagaş lideri entemena ile bir antlaşma sağlayarak
Bütün güney mezopotamya’ya egemen olmuş ve kiş kralı ünvanını almıştır.
• lagaş bugün telloh olarak bilinir.
• 3.kral ı.eannatum, “akbabalar steli” adlı anıtı yaptırdı. (eski şark eserleri müzesi)
• eannatum’dan sonra lagaş zayıfladı
• entemana zamanında ningirsu rahibi enatarzi, lagaş’ı fethetti
• urugakina, lagaş sülalesinin 9. Beyi ve baş rahibin oğlu olan lugalanda’ya isyan etti ve kazandı.saray ve tapınak arasındaki savaşı böylece kanun adamı kazandı.

Sümerlerin çöküşü

• akadlar, sümerleri ortadan kaldırdı.
• bağımsız site’ler dönemi kapanarak merkeziyetçi bir yönetim ortaya çıktı.
• güney mezopotamyada mö.2340’larda sami kökenli kral sargon dönemi başladı
• ur-namnu sonradan ııı.ur hanedanlığı’nı kurdu ancak kısa sürdü.amor ve elam kökenli işgalciler sümer uygarlığını yok etti.

Notlar

• sümerler, tarihin ilk uygarlığıdır
• sümer metinlerini 1877’de ernest de şarzım buldu
• ülkede siyasi birlik yok
• devletin başında patesi – ensi adlı rahip-kral vardır
• mö 3200’da yazı bulundu
• ilk yazılı kanunlar (urukagina)
• ay takvimi, su kanalları

b) Akadlar (mö 2300-2100)

• ilk merkezi krallık ve ilk düzenli ordu

1) ı. Sargon dönemi (2350-2294)

• sümerlilere karşı isyan ederek devletini kuran sargon, ilk imparatorluk kurucusu ve ilk kez 3 denize hükmeden lider oldu.
• savaşın kralı ve ilk dünya hakimi ünvanlarına sahip.aynı zamanda bebekken sepete koyularak nehre bırakıldığı efsanesi vardır.

2) Manistusu dönemi (mö 2270-2255)

• iştar tapığanığını kurdu
• isyanları bastırdı ve ticari faaliyetlerde bulundu

3) Naramsin dönemi (mö 2254-2218)

• sınırları genişletti, 17 kraldan oluşan koalisyonla savaştı
• isyan eden mari, ebla ve halep’i yıktı
• dört bir yanın kralı evrenin hükümdarı ünvanı
• eserleri: saripul kaya kitabesi, maniştusu obeliski, şar tamhari metinleri
• sayısız tapınak ve heykel yapıldı (kralın kabartmaları louvre müzesi, istanbul ve d.bakır’da bulunur)

! naramsin’den sonra düzen bozuldu.ur valisi namnu, iç savaştan galip çıkarak 3. Uruk hanedanlığını kurdu. Bu hanedanlık gutiler tarafından yıkıldı. (mö 2004)

Amor halkı
• batı mez.’de ortaya çıkıp akad ülkesine göç eden barbar halk
• semitik bir dil kullandılar, amor dili fenike ve ibranicenin temelidir
• göçebe hayat, hayvancılık, ölülerini gömmezler
• bağdat civarında büyük bir sur inşa ettiler
-------------------------------

• amorlar ur devletini yıktı ve mezopotamya’da kaos oluştu.egemenlik sümerlerden tekrar samilere geçti
• amorlar tarafından hükmedilen bu dönem 400 yıl bir karanlık süreci başlatmış ve eski babil olarak anılmıştır.
• bu dönemde bağımsız kent devleteri: isin, larsa, eşnunna, mari, terga, hana, babil ve asur’dur.
• samilerin batı kolu tarafından kurulan bu sitelerin savaşında isin ve larsa öne çıkar.
• elamlılar güney mezopotamyayı işgal ettiler.babil bu dönemde isyan ederek bağımsız oldu.asur kenti de güçlenmeye başladı.
• sonrasındaki 200 yıl boyunca isin ve larsa kentleri savaştı

c) İsin krallığı (mö 2017-1924)

• işbi-erra tarafından kuruldu ı. Sülale olarak anılan
Sülale, mö 2017-1794 yılları arasında başta kalır ve ur, eridu ve uruk kentleri üzerinde otorite gösterirler.

d) Larsa krallığı (mö 2025- 1763)

Naplanum tarafından kuruldu.uzun süre güneyde en büyük güç oldu.mö 1783’de kral rim-sin hammurabi’ye savaşta yenildi ve ülke çöküşe geçti.

e) Eşnunna krallığı

• eski ur eyaletlerinde bazıları isin krallığını tanımadı. Eşnunna’daki yerel hanedan ise amorlar ile anlaşarak eşnunna krallığı’nı kurdu.
• kentin koruyucu tanrısı tişpak’dır.
• ticaret yolları üzerinde bulundu, mezopotamya ve elimin kültürleri arasında geçiş görevi
• hamurrabi tarafından yıkıldı

f) Elamlar (mö 1500-1200)

• elam, güneybatı iran’ın sami kökenli antik bir medeniyet bölgesidir
• başkent susa’dır
• madencilik, çömlek yapımı ve seramikçilik

g) Mitanni krallığı (mö 1500-1300)

• anadolu’da hüküm sürdü, başkenti vaşşuganni idi.
• halk hurrilerden, yönetici sınıf ise ındo-aryan olduğu düşünülen elitlerden oluşmaktaydı.
• tuşratta dönemindeki hititler ile olan mücadele sonucunda yıkıldı.

h) Babil krallığı (m.ö. 1792-539)

• mö. 2000’de arabistan’dan çıkan göçebe kavimler,
Bereketli hilal bölgesine yerleştiler
• babil adına ilk kez 2200’lerde akkad kralı şarkali-şarri adlı hükümdar dönemi
Tabletlerinde rastlanılmaktadır.
• m.ö. 1500’lerde samileşme dönemi başladı

1) Eski babil dönemi (mö 1895-1595)

• sumu-abum adlı amorlu bir şefin babil’e yerleşmesiyle 300 yıllık istikrarlı bir devlet kuruldu.
• halefi olmadığı için sonrasında kral soyu sumula-el’e geçti.
• hammurabi (m.ö. 1792-1750) dönemi altın çağ
• bu dönemde larsa, isin, mari, eşnunna, uruk, ur, nippur kentleri alındı
• tarihin ilk büyük yasa koyucusu ve fatihidir.
• hammurabi kanunları ilk anayasadır
• rahip kral özelliğine son verilerek mutlak krallığa geçildi
• semavi dinlerin kurucusu ibrahim, hammurabi’nin çağdaşı ve amor’ludur.
• 1595 yılında murşili önderliğindeki hitit ordusu tarafından yıkılır

2) Orta babil dönemi (mö 1595-1155)

• kassit’ler babil’i ele geçirdiler.
• ülkeyi yönetenler yabancı kökenli kassitler olsa da kültür devamı var
• 1200’lerde asur kralı tukulti-ninurta’nın ve sonrasında 1155’de elamlıların saldırıları ile bu ara dönem bitti.
• asur kralı ııı.tiglat-falasar aynı anda asur ve babil tahtına oturdu
• sonrasında kral assurbanipal döneminde babil yakıldı
• nabupolasar döneminde 616’da medlerin yardımı ile asurlular tarafından yıkıldı

Kassit halkı
•ilk defa mö ııı. Bin yılın sonlarında elam metinlerinde geçer.
• mö 2200 yıllarından itibaren paralı asker ve işçi olarak çalışmak için mezopotamya’ya geldiler
• habur ile fırat’ın
Birleştiği yerde khana (xana) krallığını kurdular
• mö 12. Yüzyılda ikinci babil hanedanlığını kurdular ve 600 yıl yönettiler

3) Yeni babil dönemi (mö 612-539)

• kalde’den nabupolasar son hanedanlığı kurdu
• mö 612’de medler ile birlikte asur devletini yıktılar
• 2. Nabukadnezar döneminde mısır’a sefer düzenlendi, kudüs alındı ve yahudi yuda devleti yıkıldı
• nabunid ve bel sezar döneminde rahiplerin üstünlüğü tanındı
• pers lideri 2. Kiros tarafından yıkıldı.